Το Σοβέτο είναι ένα προάστιο, μια παραγκούπολη μάλλον ευστοχότερα, στα νοτιοδυτικά της πλουσιότερης πόλης της Νότιας Αφρικής, του Γιοχάνεσμπουργκ.
Όσα συνέβησαν εκεί την 16η Ιουνίου του 1976 διαδραμάτισαν έναν καταλυτικό ρόλο στην ανατροπή του απάνθρωπου συστήματος του Απαρτχάιντ.
Το Απαρτχάιντ
Οι διαδηλώσεις αποτελούσαν ένα συχνό φαινόμενο για τη Νότιο Αφρική μέχρι τις αρχές του 1990 που καταργήθηκε το Απαρτχάιντ (ετυμολ. Apart-heid), το καθεστώς των φυλετικών διακρίσεων που είχε επιβάλει επίσημα η λευκή μειονότητα επί του μαύρου πληθυσμού, αν και αυτός υπερτερούσε κατά πολύ πληθυσμιακά.
Εκτός από τα εσωτερικά «διαβατήρια» για τη μετακίνηση των πολιτών, ταμπέλες στα εστιατόρια, στις τουαλέτες, στις παραλίες, στις δημόσιες υπηρεσίες, ακόμα και στα παγκάκια διαχώριζαν τους λευκούς από τους έγχρωμους. Οι δομές εκπαίδευσης και υγείας ήταν σαφώς διαχωρισμένες, αυθαίρετα κατεδαφίζονταν σπίτια Αφρικανών για να χτιστούν αστικές ιδιοκτησίες για λευκούς, απαγορεύονταν οι «μεικτοί γάμοι» και πολλά άλλα ρατσιστικά που διέπονταν από την επίσημη πολιτική του κράτους που επιβλήθηκε το 1948.
Η εγκύκλιος που επέβαλε τα Αφρικανς
Το Σοβέτο (Αγγλ. Soweto) την εποχή εκείνη αποτελούσε το μεγαλύτερο γκέτο των έγχρωμων. Εν μία νυχτί του Ιούνη στα σχολεία της περιοχής αυτής επιβλήθηκε διάταξη του υπουργείου που έφερε τον τίτλο «Πράξη για την Εκπαίδευση των Μπαντού».
Σύμφωνα μ’ αυτήν, η κυβέρνηση επέβαλλε να διδάσκονται υποχρεωτικά στα Aφρικάανς, αντί των Αγγλικών, κάποια μαθήματα. Μ’ αυτόν τον τρόπο στην ουσία η πολιτική ηγεσία απαγορευε στους μαθητές να μορφωθούν και να ξεφύγουν από τη μοίρα τους που ηταν προκαθορισμένη.
Η διαδήλωση της 16ης Ιουνίου
Η ειρηνική εκδήλωση που έλαβε χώρα το πρωινό της 16ης του Ιούνη με κεντρικό σύνθημα το «Θέλουμε ισότιμη εκπαίδευση, όχι εκπαίδευση για σκλάβους» γρήγορα μετατράπηκε σε μακελειό. Οι στυνομικοί πέταξαν δακρυγόνα για να διαλύσουν τη πολυπληθή συγκέντρωση των μαθητών οι οποίοι δεν υποχώρησαν αλλά αντεπιτέθηκαν πετώντας πέτρες και φωνάζοντας ακόμα πιο δυνατά.
Η αστυνομία άνοιξε πυρ κατά του συγκεντρωμένου πλήθους με τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής να σπεύδουν για υποστήριξη των νεαρών διαδηλωτών και καταδικαζοντας εν γένει το Απαρτχάιντ που τους καθιστούσε παρίες. Ολόκληρη εκείνη τη μέρα, οι συγκρούσεις αστυνομίας και διαδηλωτών μαίνονταν.
Απολογισμός
Την επομένη η πόλη θύμιζε βομβαρδισμένο τοπίο, με δεκάδες καμένα κτίρια, αυτοκίνητα, καταστήματα, αλλά και νεκρά σώματα νεαρών ανθρώπων πεταμένα στα λασποτόπια του Σοβέτο.
Το επίσημο ανακοινωθέν της αστυνομίας ανέφερε 23 νεκρούς με πολλούς μελετητές, δημοσιογράφους και μάρτυρες να μιλούν για πάνω από 200 νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες, τις δυο πρώτες δυο ημέρες μόνο.
Ακολούθησαν «μέρες οργής» που σημαδεύτηκαν από άλλες εξεγέρσεις και σε άλλους συνοικισμούς έγχρωμων, βάζοντας, έτσι, γερά θεμέλια στην αφύπνιση των συνειδήσεων κατά των φυλετικών διακρίσεων.
Η είδηση των γεγονότων του Σοβέτο προκάλεσε διεθνή κατακραυγή και ακολούθησαν ογκώδη συλλαλητηρια αλληλεγγύης σε Ευρώπη και Αμερική.
Το Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, στις 19 Ιουνίου 1976, το οποίο καταδίκαζε τη βάναυση συμπεριφορά της αστυνομίας και το ίδιο το καθεστώς των φυλετικών διακρίσεων.
Η σημερινή μερα θεωρείται γιορτή στη Νότια Αφρική με τη νεολαία να πρωταγωνιστεί και να μνημονεύει εκείνα τα «ωραία παιδιά με τα μεγάλα μάτια» που ύψωσαν ανάστημα στο παράλογο και το άδικο.
Το Σοβέτο σήμερα, όπως το κατέγραψε η κάμερα των «Εικόνων»:
