της Μαρίας Σιώμου
Γεύση καλοκαιριού και θαλασσινού αέρα έχει χωρίς αμφιβολία ο Δεκαπενταύγουστος. Κάθε περιοχή της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας, εκτός από τα θρησκευτικά έθιμα, έχει και ξεχωριστά γαστρονομικά έθιμα και παραδόσεις για τη γιορτινή ημέρα.
- Στο Κρητικό τραπέζι πρωταγωνιστεί το κόκκινο κρέας. Στα Χανιά αγαπάνε το πιλάφι με βραστή γίδα- το φτιάχνουν και στα πανηγύρια σε μεγάλα καζάνια στα οποία προσθέτουν και κόκορα ή κοτόπουλο. Προσφέρεται επίσης κρέας ψημένο είτε σε φούρνο με κληματόβεργες, είτε στη θράκα, ενώ σε κάποια χωριά συναντάμε και το «αντικρυστό».
- Στο Ρέθυμνο, τα πιάτα γεμίζουν με μπουρέκια (borek όπως είναι γνωστό στην Τουρκία, με τη λέξη να σημαίνει «μικρή πίτα»). Η λέξη μπορεί να έχει τουρκική ρίζα, όμως το κολοκυθομπούρεκο είναι μια καθαρά κρητική συνταγή που ακολουθούν οι νοικοκυρές: το φύλλο ανοίγεται στο χέρι, βάζουν αρκετό αλεύρι στις πατάτες και στα λεπτοκομμένα κολοκύθια που ανακατεύουν με δυόσμο και μπόλικη σπιτική μυζήθρα. Στα εδέσματα της ημέρας περιλαμβάνονται ακόμη αντικρυστό, αρνίσιο κρέας, πιλάφι, μυρωδάτα χειροποίητα λουκάνικα,
μακαρόνια με τριμμένο ξερό ανθότυρο, ντολμαδάκια με γιαούρτι, κολοκυθοανθοί γεμιστοί, χόρτα, κρεατόπιτες. - Φυσικά, δεν απουσιάζουν το κρασί, η τσικουδιά και το ρακόμελο, ενώ το επιδόρπιο συνήθως είναι ψητά μήλα, γαλακτομπούρεκο, καλτσούνια με τυρί με μέλι, τα «λυχναράκια».
- Στην Κεντρική Εύβοια και το χωριό Οξύλιθος με το ξεχωριστό πανηγύρι της Παναγίας Πετριώτισσας ή Παναγίας Χατηριάνισσας, τηρώντας ένα παλιό έθιμο, προσφέρεται το παραδοσιακό σιγομαγειρεμένο στιφάδο που φτιάχνεται με κρέας, κρεμμύδια, ντομάτες και κρασί. Αρκετές φορές τα καζάνια που μαγειρεύουν ξεπερνούν τα 170! Το συγκεκριμένο έθιμο, προσφορά των κατοίκων του χωριού, τηρήθηκε ακόμα και στην Κατοχή με ό,τι υλικά υπήρχαν διαθέσιμα.
- Στην Κέρκυρα φτιάχνουν την φημισμένη παστιτσάδα με κόκορα, ένα πεντανόστιμο πιάτο με βενετσιάνικες ρίζες που συνδυάζει ζυμαρικά, χοντρά μακαρόνια για την ακρίβεια, με το πουλερικό που έχει πάρει τη θέση του «κυνηγιού του βασιλιά» της περιόδου της Ενετικής κυριαρχίας. Οι λεπτομέρειες που κάνουν τη γευστική διαφορά είναι το καλό δέσιμο της σάλτσας, η κανέλα και το πασπάλισμα με μπόλικο τριμμένο τυρί. Σε πολλά πανηγύρια του νησιού ωστόσο, συνηθίζεται να ψήνουν και αρνιά.
- Οι Κεφαλλονίτες συνηθίζουν στα τραπέζια τους κρεατόπιτες με τράγιο βραστό κρέας, κατσίκι ή αρνί στον ξυλόφουρνο με τις κληματόβεργες, τσιγαριαστά χόρτα, μωρόπουλα και
κολοκυθοανθούς γεμιστούς ενώ για γλυκό σερβίρουν μουστόπιτα με μούστο και σιμιγδάλι. - Στα πανηγύρια της Παναγιάς στη Λέσβο θα δοκιμάσετε και το κισκέκ ή κισκέτς, ένα φαγητό που φτιάχνεται με σύβραση ρεβυθιών, σιταριού και γίδινου ή πρόβειου κρέατος (το κρέας μαγειρεμένο μαζί με σιτάρι συνηθίζεται και σε πανηγύρια της Θεσσαλίας ). Σε παραλιακά χωριά της Λέσβου σερβίρουν επίσης παστά και κολιούς στον φούρνο με ντομάτα και ρίγανη.
- Στη Λήμνο οι κεχαγιάδες τρώνε, κατά την παράδοση, τον πετεινό με τα φλωμάρια και οι αστοί αρνάκι στο φούρνο με πατάτες.
- Στα κυκλαδίτικα νησιά, Πάρο, Σαντορίνη, Ίο, Σίφνο, ανήμερα Δεκαπενταύγουστου το πιάτο της γιορτής, είναι το κυκλαδίτικο «ρόστο», πιάτο με ιταλική καταγωγή που περιλαμβάνει κρέας με πατάτες, καρότα και μανιτάρια, σερβιρισμένο με χοντρά μακαρόνια. Αρχικά ως πρώτο πιάτο σερβίρονταν μακαρόνια με κόκκινη σάλτσα και μετά, κομμένο σε φέτες το κρέας με τα λαχανικά – κρέας που συνήθως ήταν ένα οικονομικό κομμάτι χοιρινού.
- Χοιρινό ρόστο με δεντρολίβανο και μπύρα, συναντάται και στην Κεφαλλονιά καθώς και στην Κύπρο, το οποίο παρασκευάζεται με πολλά είδη κρέατος, κυρίως με κυνήγι.
- Στην Αστυπάλαια, στο μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού, αυτό της Παναγιάς της Πορταΐτισσας , οι γυναίκες του νησιού μαγειρεύουν έξω από την εκκλησία τον παραδοσιακό «λαμπριανό» (αρνάκι ή κατσικάκι γεμιστό με συκωτάκια και συνοδευόμενο από ρύζι και μπαχαρικά) και το σερβίρουν στους παρευρισκόμενους. Στα εδέσματα της μέρας είναι τα γιαπράκια, τα τοπικά τυριά, τα πουγκιά (αστυπαλίτικα τυροπιτάκια), καθώς και διάφορα γλυκίσματα.
- Στην Ικαρία, το φαγοπότι περιλαμβάνει συνήθως ψητά κοκκινιστά κρέατα («ρασκό»: ντόπιο κατσίκι ελευθέρας βοσκής) και πιλάφι μαγειρεμένο σε ζωμό κατσίκας. Τα ποτήρια γεμίζουν συνεχώς με «πράμνειο οίνο», κόκκινο κρασί από τις ντόπιες ποικιλίες.
- Στις περισσότερες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας τα κρεατικά έχουν την τιμητική τους. Κατσίκια ή αρνιά ψήνονται στους ξυλόφουρνους ή σε σούβλες ενώ συνηθίζονται και οι τζιγεροσαρμάδες. Φυσικά, δε λείπουν και οι κάθε μορφής πίτες…
- Σε κάποια μέρη της Χαλκιδικής γιορτάζουν με ψητές σαρδέλες στα κάρβουνα.
- Οι σουβλιστές γουρουνοπούλες πρωταγωνιστούν στα πανηγυριώτικα τραπέζια της Πελοποννήσου.
- Στο Μεσολόγγι κάποιοι κάνουν κέφαλο γεμιστό.
- Όπου και αν βρεθείτε τη μεγάλη αυτή γιορτή, αν σας δοθεί η δυνατότητα, γευτείτε την….παράδοση!
