Συνέντευξη στην ΜΑΡΙΑ ΨΩΜΑ ΠΕΤΡΙΔΟΥ
Ένα μυθιστόρημα και μια έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης ζωντανεύουν, μετά από αιώνες, το περίτεχνο μνημείο της πόλης μας, του 2ου μ.Χ. αιώνα, που αποσπάστηκε ύπουλα από τη θέση του την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στην πορεία ξεχάστηκε.
Ο θρύλος και η ιστορία του αναβιώνουν μαζί με την ιστορία της Σαλονίκης, χάρις στο βιβλίο της Μαίρης Κόντζογλου, που συνεπαίρνει τον αναγνώστη με την πλοκή του με άξονα τα ιστορικά στοιχεία.
Η αγαπητή στο αναγνωστικό κοινό συγγραφέας μίλησε για την ThessΝews στη Μαρία Ψωμά Πετρίδου, για την ανακάλυψη των «Μαγεμένων- Las Incantadas», τη συγγραφή τους και τη μαγεία τους, αλλά και για τον λογοτεχνικό περίπατο που διοργανώθηκε (στις 16/9/2017) με αφορμή όλα τα παραπάνω.
Η κυκλοφορία του μυθιστορήματός σου συμπίπτει με την έκθεση 4 αντίγραφων των Μαγεμένων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Ευτυχής συγκυρία, συμφωνείς;
Απόλυτα. Όταν έγραφα το βιβλίο μου «ΟΙ ΜΑΓΕΜΕΝΕΣ – Las Incantadas», δεν φανταζόμουν πως όλο το σύμπαν θα συνωμοτούσε (για να πούμε και κανένα κλισέ…) για να γίνει γνωστό το θέμα των κλεμμένων αρχαιοτήτων.
Από ό,τι φαίνεται σε μάγεψαν οι Μαγεμένες. Τι περισσότερο όμως, ο θρύλος που τις περιβάλλει ή η ιστορία τους;
Η ιστορία της απαγωγής του μνημείου και η τύχη του. Παρατηρώντας όμως τις μυθολογικές μορφές και όσο πιο βαθιά έμπαινα στο τι σήμαινε η παρουσία τους στο ρωμαϊκό μνημείο και πώς συνδέονταν μεταξύ τους, τις ερωτεύθηκα.
Ερευνώντας και διαβάζοντας για τη Σαλονίκη στα μέσα του 19ου αιώνα μαγεύτηκα και από την πόλη μας, το ‘χρώμα’ και το ‘άρωμά’ της, τις διαφορετικές κοινωνίες που ζούσαν εκεί, τα παζάρια, τα τείχη, τις θρησκείες… Όταν έφτασα στον μύθο για τον Μεγαλέξανδρο, ήξερα πια πώς θα ξεκινούσα το βιβλίο.
Σήμερα γιατί είναι ελάχιστα γνωστές;
Η Στοά των Ειδώλων, όπως είναι το όνομα του ρωμαϊκού μνημείου που υπήρχε στη Σαλονίκη, αν και υπήρξε πόλος έλξης των ξένων περιηγητών που έφταναν στην πόλη και σημείο αναφοράς των κατοίκων, όταν απήχθη από τον Γάλλο παλαιογράφο Μιλλέρ σχεδόν ξεχάστηκε. Η πόλη ήταν ακόμη τουρκοκρατούμενη, το νέο ελληνικό κράτος είχε τεράστια προβλήματα, υπήρχε φτώχεια, πόλεμοι, πέρασε και η λαίλαπα της φωτιάς το ’17 και κατέκαψε το ιστορικό κέντρο, έγινε και το ολοκαύτωμα των Εβραίων μέσα σε μια συνοικία των οποίων υπήρχε το μνημείο. Το κράτος ξέχασε τις «Μαγεμένες», σιγά σιγά σβήστηκαν και από τη μνήμη των Θεσσαλονικέων.
Ας είναι καλά εκεί που βρίσκεται ο μεγάλος μας ιστορικός Απόστολος Βακαλόπουλος που ερεύνησε και κατέγραψε την ιστορία της απαγωγής και έτσι έφτασε μέχρι εμάς η γνώση της ύπαρξής τους.
Στο μυθιστόρημα είναι έκδηλο ότι την εποχή που εκτυλίσσεται (1862-1864), πολλοί κάτοικοι της Σαλονίκης, Χριστιανοί, Εβραίοι, Οθωμανοί κ. ά., γνώριζαν την ύπαρξη και τη σπουδαιότητα του μνημείου. Είναι γεγονός αυτό;
Ασφαλώς. Όλοι γνώριζαν, αγαπούσαν και καμάρωναν για τις «Μαγεμένες», ακόμη και οι Μουσουλμάνοι. Υπάρχει αναφορά, που την έχω και στο βιβλίο μου, πως ένας καβάσης – Τούρκος κλητήρας σε Προξενείο – όταν αποκαθήλωσαν κάποια μορφή, τη σκέπασε με το σακάκι του και έκλαψε πάνω της.
Όσον αφορά τη σπουδαιότητα του μνημείου, σίγουρα η πλειοψηφία του αμόρφωτου λαού την αγνοούσε, αυτό όμως δεν λιγόστευε την αγάπη του. Αλλά υπήρχαν και άλλοι, περισσότερο μορφωμένοι, γνώστες της ιστορίας, άνθρωποι που είχαν ταξιδέψει, που ήταν μπροστάρηδες στην αποτροπή της απαγωγής.
Εξάλλου, τα διάφορα επαναστατικά κινήματα που δρούσαν εκείνη την εποχή στη Μακεδονία χρειάζονταν σύμβολα και δεσμούς με το παρελθόν, για να πείσουν τον κόσμο να ξεσηκωθεί. Ε, το ρωμαϊκό μνημείο του 2ου μΧ αιώνα, ήταν ένα από αυτά – τότε βέβαια δεν γνώριζαν πως ήταν ρωμαϊκό.
Η Χάννα, ο Νικόλας, ο Αλέξανδρος Δημητριάδης κι ο Νταβίντ εφέντη, οι ήρωές σου δηλαδή, μάχονται για την αξία της ελευθερίας, τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, την πίστη σε ιδανικά. Πόση απήχηση έχουν αυτά σήμερα;
Οι ήρωές μου στο βιβλίο «ΟΙ ΜΑΓΕΜΕΝΕΣ» δεν μάχονται μόνο για την ελευθερία της πατρίδας, να σταθούμε λίγο σ’ αυτό. Μάχονται και για την προσωπική τους ελευθερία, καθένας από αυτούς έχει και τον ‘προσωπικό’ δυνάστη του, ας το πω έτσι. Ο Αλέξανδρος τον πατέρα του, η Χάννα και ο Νταβίντ εφέντη τους κανόνες της κοινωνίας στην οποία ανήκουν, η Απολίν την ανάγκη για επιβίωση, ο Τομά Νταγύ τις ενοχές του απέναντι στην οικογένεια και τη νεκρή αγαπημένη του. Μόνο ο Νικόλας ξεκινάει τον ‘πόλεμο’ από το πάθος της λευτεριάς.
Η έννοια της διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς στο βιβλίο συνδέεται άμεσα με την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. «Δεν μπορούν να μας τα πάρουν όλα!», ίσως θα ήταν η φράση που τους εμπνέει να αντισταθούν στην αρπαγή.
Σήμερα έχουν μεγάλη απήχηση, αν κρίνω από την αγάπη του κόσμου για το βιβλίο μου. Αλλά μόνο σε επίπεδο να διαβάσουμε γι’ αυτά και να πούμε «Μπράβο, βρε παιδί μου! Είμαστε φοβερός λαός!»… Γιατί στην καθημερινότητα, δυστυχώς, μαθαίνουμε πως συμβαίνουν απίστευτα πράγματα.
«Οι Μαγεμένες» βασίζονται σε ιστορικά στοιχεία. Πού η μυθοπλασία και πού η πραγματικότητα;
Το ιστορικό γεγονός της απαγωγής του μνημείου είναι ατόφιο όπως περιγράφεται στις επιστολές του Μιλλέρ προς τη γυναίκα του. Γύρω από αυτό και μέσα σ’ αυτό έπλεξα τη μυθιστορία. Ομολογώ πως ήταν ένα δύσκολο συγγραφικό εγχείρημα.
«Μπορεί να μας χωρίζει μια θρησκεία, αλλά μας ενώνει μια πατρίδα» γράφεις κάπου στο βιβλίο. Θα μπορούσες να το σχολιάσεις σε σχέση με τη σημερινή πραγματικότητα;
Σήμερα, θεωρώντας δεδομένα και κεκτημένα τα πάντα, πελαγοδρομούμε μεταξύ απατρίας, εθνικισμού, δογματισμού, αδιαφορίας, βαρεμάρας. Στα άκρα δηλαδή. Δυστυχώς, έχουν χαθεί σημαντικές αξίες, άρα μας χωρίζουν πια πάρα πολλά πράγματα. Ισχυρός συνδετικός ιστός όμως παραμένει το ‘πρώτο τραπέζι πίστα στον Ρέμο’… Αυτή είναι η σύγχρονη Ελλάδα, στην πλειοψηφία της. Λαμπρές εξαιρέσεις υπάρχουν, ΕΥΤΥΧΩΣ!
Από όσο γνωρίζω διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη κι ένας πολύ επιτυχημένος λογοτεχνικός περίπατος με θέμα το βιβλίο σου και τις Μαγεμένες. Θα ήθελες να μοιραστείς με τους αναγνώστες την εμπειρία σου;
Ήταν ένας εκπληκτικός περίπατος στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, εκεί που διαδραματίζεται η ιστορία του βιβλίου αλλά και η πραγματική.
Μιλήσαμε για Ρωμιούς, Εβραίους και Τούρκους, για Τέχνη, σχέσεις, θρησκείες, εκκλησιές, τζαμιά, συναγωγές, χαμάμ και πολλά άλλα.
Μια εκπληκτική ηθοποιός ζωντάνεψε τη σύζυγο του Μιλλέρ και διάβασε τις επιστολές του.
Κατά γενική ομολογία ευχαριστηθήκαμε πάρα πολύ.
Θα επαναληφθεί αυτός ο περίπατος και πότε;
Ναι, αλλά δεν έχει οριστεί ημερομηνία ακόμη.
«Οι Μαγεμένες – Las Incantadas» είναι το 10ο μυθιστόρημά σου, σωστά; Τι επόμενο να περιμένουμε;
Ναι, είναι το 10ο. Δεν μιλάω ποτέ για το μελλοντικό μου έργο πριν να είναι έτοιμο. Πάντως, να είστε σίγουροι πως δεν θα είναι κατώτερο των «Μαγεμένων», γιατί είμαι η πιο αυστηρή κριτής των έργων μου…
Από το φύλλο της THESSNEWS #72 (23/09/2017-24/09/2017)
